خانه / اساتید / مروارید ملکوت، زیست نامه مرحوم آیت الله میرزا حسنعلی مروارید

مروارید ملکوت، زیست نامه مرحوم آیت الله میرزا حسنعلی مروارید

مروارید ملکوت

شرح حال مرحوم آیت الله میرزا حسنعلی مروارید قدس سره

مجتبی الهی خراسانی

 

آغاز:

آیت الله حاج میرزا حسنعلی مروارید قدس سره، هشتم شوال 1329 قمری در مشهد مقدس پا به عرصه حیات نهاد. شهرت «مروارید» در خاندان ایشان با یكی از مشهورترین رجال ادب و هنر خوشنویسی، خواجه شهاب الدین عبدالله مروارید كرمانی (865 ـ955 قمری) آغاز می شود. پدرش حاج شیخ محمدرضا مروارید (1299 ـ 1338 قمری) از عالمان وارسته مشهد، و عمویش حاج شیخ علی اكبر مروارید نیز عالمی برجسته و از شاگردان محقق بزرگ، آیت الله آخوند محمدكاظم خراسانی بوده است. نام آیت الله مروارید توسط دوست دیرین پدر، مرحوم آیت الله حاج شیخ حسنعلی نخودکی، و به یاد جد مادری ایشان، آیت الله حاج شیخ حسنعلی تهرانی ( متوفای 1329 قمری) «حسنعلی» نامیده شد. آیت الله مروارید، در سال 1337 قمری در اوان نُه سالگی با از دست دادن پدر تحت تربیت مادر وارسته اش قرار گرفت، و طبق وصیت پدر، زیر نظر دوست دیرین وی ـ حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودكی (1279 ـ 1361 قمری) ـ به تحصیل مشغول گشت. نوجوانی وی به تمرین صبر و رضا بر یتیمی و فقر و ملامت گذشت و زمینه ای برای استقامت و عظمت روحی وی گردید. در همین ایام، دیگر دوست پدرش، محدث قمی برای تسلای وی، هر از چند گاه، کتب تازه خویش را برایش می آورد.

 

تحصیلات:

ایشان پس از فراگیری دروس رایج مكتب، در سیزده سالگی تحصیل علوم اسلامی را آغاز کرد. ادبیات و منطق را نزد اساتید مطرح آن زمان، بیشتر شرح لمعه را از محضر آیت الله حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودكی، و مكاسب را نزد آیت الله حاج شیخ هاشم قزوینی (1270 ـ 1339 شمسی) فراگرفت.

اما برجسته ترین استاد ایشان، آیت الله میرزا مهدی اصفهانی (1303 ـ 1365 قمری) بود. آیت الله مروارید علاوه بر فراگیری مباحث تخصصی (خارج ) فقه و اصول فقه، به ویژه آرای نوین آیت الله شیخ محمدحسین نائینی، آرای اصولی میرزای اصفهانی و نیز معارف اعتقادی برپایه مكتب اهل بیت علیهم السلام را در محضر این استاد كم نظیر فرا گرفت و تا آخر عمر وی از محضرش در علم و عمل كسب فیض كرد. از آن پس بود كه ایشان در زمره اركان جنبش علمی حوزه خراسان در احیای روش اهل بیت علیهم السلام در شناخت معارف اسلامی قرار گرفت؛ جنبشی كه بعدها به مكتب معارفی خراسان یا مكتب تفكیك شهرت یافت. بنیانگذار این جنبش، آیت الله میرزا مهدی اصفهانی رحمة الله علیه در پی یك تحول روحی، از سلوك عرفانی و مشرب فلسفی مرسوم روزگار خویش روی تافت و به استوار سازی خداشناسی، انسان شناسی، كیهان شناسی و سلوك معنوی بر بنیان آموزه های وحیانی قرآن و حدیث رو نهاد. میرزا مهدی اصفهانی پس از اخذ اجازه اجتهاد از استاد فقه و اصول خود، آیت الله نائینی از نجف رهسپار مشهد گردید، و با غلبه علمی بر مخالفان، سفره درس خویش را گسترد.

آیت الله مروارید نیز در 21 سالگی در كنار بزرگانی همچون آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله حاج شیخ كاظم دامغانی و استاد خود آیت الله حاج شیخ هاشم قزوینی، پای درس میرزا نشست. نیز از همین ایام، رابطه علمی و دوستی ایشان با عالم عارف آیت الله میرزا جواد آقا تهرانی (1283 ـ 1368 شمسی) آغاز شد و از آن پس سالیان متمادی با یکدیگر هم درس، هم بحث و تا آخر عمر همراه و همگام بودند.

 

در عرصة تعلیم و تربیت:

آیت الله مروارید مدتی پس از فوت استاد خویش میرزا مهدی اصفهانی، به تدریس خارج فقه و معارف دینی پرداخت و قریب چهل سال بسیاری از دانشوران علوم و معارف اسلامی را از دروس و بیانات علمی خود بهره مند ساخت. در تدریس خارج فقه، هفته ای یك روز به شرح احادیث اخلاقی می پرداخت. بسیاری از این شاگردان، در زمان حیات استاد خود، به عنوان عالمانی برجسته و وارسته، مشغول تدریس دروس خارج فقه و اصول، اداره موسسات بزرگ پژوهشی علوم اسلامی، نمایندگی ولی فقیه در استان ها، امامت جمعه و عضویت خبرگان رهبری بودند.

آن فقید سعید، تسلطی كم نظیر بر معارف اهل بیت علیهم السلام و تبحری چشمگیر در تفسیر روایات داشت، اما بیشترین شهرت علمی ایشان، مرهون تبیین و توضیح معارف كلامی ـ اعتقادی و ضوابط دین شناسی در مكتب اهل بیت علیهم السلام به سبك استاد خویش است. كتاب «تنبیهات حول المبدا والمعاد» خلاصه ای از درس های معارف ایشان است كه در دوره های متعدد به تدریس آن ها پرداخته بود و بنا به خواهش تنی چند از شاگردان خویش، آن را به صورت كتابی مستقل به رشته تحریر درآورد. این كتاب با چاپ ها و ترجمه های متعدد مورد استقبال دانش پژوهان و اندیشمندان قرار گرفته است.

 

در عینیت جامعه:     

ایشان در كنار تدریس و تعلیم، به تاسیس و حمایت مدارس علمیه پرداخت که از میان آنها، دو مدرسه علمیه بعثت و سعادت، طلاب و فضلای زیادی را در خود پرورانده اند.

در جریان انقلاب اسلامی ایران، علمای مشهد از جمله آیت الله مروارید نیز همگام با دیگر علمای سایر بلاد، هم در سالهای آغاز و هم ایام نزدیك پیروزی به ایفای نقش پرداختند. مهر ماه 1341 و پس از موضعگیری علمای قم در برابر لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی، علمای مشهد نیز به منظور دستیابی به یك روش مشخص در برخورد با دولت، مجمعی مركب از علمایی همچون حضرات آیات: میلانی، شیخ مجتبی قزوینی و مروارید تشكیل دادند. این جلسه تا اواخر سال 1343 به تناوب و به صورت مخفیانه هر دفعه در منزل یكی از اعضای آن برگزار، و در آن دیدگاه ها بیان می شد و هر یک از ایشان به تناوب در مجلس درس خود نظر انجمن علما و مواضع مشترك آن را مطرح می كرد. در پی حادثه خونبار مدرسه فیضیه در دوم فروردین 1342، در دوازدهم همان ماه، حضرات آیات: حاج شیخ مجتبی قزوینی، حاج شیخ حسنعلی مروارید، و میرزا جواد آقا تهرانی با ارسال تلگرام، مراتب تأثر خود را از این فاجعه اعلام نمودند. همچنین پس از بازداشت آیات عظام : امام خمینی، قمی و محلاتی، اطلاعیه ای از سوی برخی از علمای مشهد از جمله آیت الله مروارید منتشر گردید. با آزادی امام خمینی (ره) و مراجعت ایشان به قم در 18/1/1343، هیأتی از علمای مشهد، از جمله آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله مروارید در قم به حضور ایشان رسیده، مراتب حمایت علما و مردم مشهد را از مواضع ایشان اعلام داشتند. در اوج مبارزات مردمی در سالهای 1354 تا 1357 نیز از پیشگامان نهضت در مشهد و امضا کنندگان اعلامیه های بیدارگر حوزه در دعوت مردم به قیام علیه رژیم ستمشاهی بودند. پانزدهم بهمن 1357 برای خوشامدگویی به امام خمینی به همراه تعدادی از دیگر علمای مشهد راهی تهران شدند و پیام حمایت مردم و علمای مشهد را به ایشان رساندند. در دوره های اول، دوم و سوم مجلس شورای اسلامی با صدور اطلاعیه، حمایت خود را از كاندیداهای ارزشی اعلام داشتند، و در دیگر مواقع حساس نیز حامی انقلاب بودند.

پس از رحلت امام، دیدارهای مکرر ایشان با رهبر انقلاب آیت الله خامنه ای و گفتگوهای صمیمی این دیدارها زبانزد بود. پس از رحلت آیت الله مروارید، رهبر انقلاب در دیداری خصوصی فرمودند: من هر سال به دو امید مشهد می آمدم، یکی زیارت حضرت رضا (ع) و دیگر دیدار آقای میرزا (آیت الله مروارید).

 

اسوة اخلاق و معنویت:

در ابعاد اخلاقی، آیه زهد، پارسایی و ورع، و مجسمه تواضع، خدمت و سعه صدر بود. در تمام عمر كسی را به خویش دعوت نكرد، با آن كه برخی از شاگردان او خود در شمار مجتهدان بودند، اعلام مرجعیت نكرد و رساله و حاشیه ای ننوشت، خشتی روی هم ننهاد، منصبی نخرید و خود را به هیچ موقعیت اجتماعی عرضه نداشت. حتی از نگاه دوربین ها نیز می گریخت و چنین شد از این عالم عارف تصاویر كمی در دست ماند. به دنیا بی اعتنا بود و بی آن كه حتی در زهد و سادگی بگوید و بیندیشد، در متن زندگی خود به معنای واقعی زاهدانه زیست.

همه دیدارهای مردمی و آمد و شد شخصیتهای علمی و مسئولان بلند پایه در اتاق های ساده منزلی محقر و قدیمی صورت می گرفت. متواضع بود بی آن كه تواضع نمایی كند. در برابر پرسش هایی كه پاسخ آن كمتر از یقین بود، به راحتی می گفت: «نمی دانم». حتی در دفاع از یقینیات خود نیز وارد جدال و مراء نمی گشت. به شدت از عیب جویی بر كنار بود و دیگران را نیز به پرهیز از آن تذکر می داد.

شخصی در محضر ایشان از کسی دیگر گله كرده بود، آیت الله مروارید برای او خاطره ای نقل كرد كه در نوجوانی از ظلمی كه یكی از ارحام به او و خانواده شان كرده بود نزد استاد و مربی خویش حاج شیخ حسنعلی نخودكی از او گلایه كرده بود. استاد ایشان فرموده بود : پدر شما بیست و پنج سال با من رفیق بود و در این مدت حرف احدی را از او نشنیدم، شما هم برای خدا این ها را اظهار نكن، بدین ترتیب ایشان با نقل سخن استاد خویش، كه خود تا آخر عمر به بهترین صورت بدان عمل كرد، به آن شخص تذكر دادند.

اساس روش ایشان در سیر الی الله توجه به عظمت خدای متعال و تفكر در نعمات او، سپس محوریت نماز و دعا و ذكر بود. بر نماز اول وقت بسیار حساس و به جماعت مقید بود. این مسئله از اصلی ترین خطوط تربیتی ایشان به شمار می رفت و كمترین سستی در آن، او را به التهاب و عتاب می آورد. نماز جماعت ایشان به ترتیب در مدرسه میرزا جعفر، مسجد حاج ملاهاشم و مسجد ملاحیدر، برگزار می شد. این جماعت، به ویژه در نماز صبح، از دیر باز مورد استقبال مجاوران و زائران و محل اجتماع فضلا و علما بوده، بسیاری از بزرگان و ارباب معرفت، تشنگان معنویت را به شركت در آن نماز جماعت روحانی و جان پرور توصیه می نمودند.

در سلوك معنوی به ریاضت های خاص معتقد نبود و از آن پرهیز می داد. او آئینه ای از سلوك جاری در زندگی، و مراقبت و محاسبه به جای ریاضت كشی بود. به نوافل به ویژه نافله شب تاكید بسیار می ورزید.

انس و الفت وی با حضرت امام رضا علیه السلام هر صبحگاهان او را به زیارت حرم شریفش می کشاند و پس از زیارت، در پایین پای ضریح مطهر به نجوا و گریه می نشست. وی تا آخر عمر پربركتش با وجود كهولت سن و ضعف بنیه، این عادت را ترك نگفت.

در برابر مشكلات و ناملایمات و بیماری ها اهل شکایت و شکوه نبود و حالت رضا و تسلیم داشت. از ایشان پرسیده بودند: شما که هر روز خدمت حضرت رضا مشرف می شوید چرا از ایشان تقاضا نمی کنید؟ فرمودند: ایشان حال مرا می دانند و اگر صلاح می دانستند بینائی را به آن بر می گرداندند.

 

به سوی لقای خدا:

سرانجام این وجود پربركت در سن 96 سالگی و در آخرین ساعت شامگاه سه شنبه نوزدهم شعبان المعظم 1425 قمری برابر با چهاردهم مهر 1383 هجری شمسی، پس از قرائت زیارت عاشورا كه همیشه بر آن مداومت می ورزید، و نیز تجدید پیمان با حضرت ولی عصر ارواحنا فداه در زیارت آل یس، در پی سكته قلبی از این دیار رخت بربست و به لقای حق شتافت.

پیكر پاك ایشان روی دستهای هزاران مشتاق و ارادتمند و با حضور علمای طراز اول، مسئولان مملكتی، نمایندگان رهبری و مراجع تشییع گردید و در رواق دارالسرور به خاک سپرده شد.

مقام معظم رهبری و مراجع تقلید در پیام های تسلیت خود، آیت الله مروارید را بقیه السلف زهاد و عباد، مرزبان مخلص مكتب اهل بیت علیهم السلام، عالم ربانی جلیل القدر و عبدصالحی نامیدند كه عمر پربركت خود را یكسره با پرهیزگاری و صلاح و سداد گذرانید و در طول سالیان متمادی با رفتار و منش علمی و عملی خویش چهره ای نورانی و فراموش نشدنی از خود در خاطره همه كسانی كه با ایشان آشنا بودند باقی گذاشت.

ایشان در سی سالگی با یکی از خویشاوندان مادری از خاندان آیت الله حاج شیخ محمد تقی بجنوردی (از علمای بزرگ و پارسای مشهد متوفای 1314 شمسی) ازدواج كرد و ثمره آن هفت پسر و سه دختر بود. معظم له به تعلیم و تربیت فرزندان اهتمام بسیار داشت و در واقع تعلیم و تربیت را از خانواده خویش آغاز كرده بود. خانواده ایشان از معدود خاندان هایی است كه تقریباً تمامی آنها روحانی هستند و برخی از آنها در زمره مدرسان طراز اول حوزه علمیه مسهد محسوب می گردند. این ویژگی خانوادگی كه اثر تربیت داهیانه آن بزرگوار است، موجب اعجاب و تحسین بزرگان گردیده است.

شرح حال و آموزه های آن عالم فقید، در کتابی با نام «مروارید علم و عمل» انتشار یافته است.خدا روان پاكش را با انبیا و اولیا و صدیقان و شهیدان محشور كند. ان شاء الله

______20110102_1716707794

______20110102_1617365774

______20110102_1167671497

______20111020_1067773094

Unknown

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *