خانه / زیست نامه / خدمت و مسئولیت / کارنامه ای پرافتخار، مروری بر کارنامه سی ساله بنیاد پژوهشهای اسلامی در زمان مدیریت استاد الهی

کارنامه ای پرافتخار، مروری بر کارنامه سی ساله بنیاد پژوهشهای اسلامی در زمان مدیریت استاد الهی

2222

بنیاد پژوهشهای اسلامی با هدف ترویج و نشر فرهنگ اسلامی در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۶۳ تأسیس شد و در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ۱۳۶۴ تحت شماره ۱۷۸ در اداره ثبت شرکتهای شهرستان مشهد به ثبت رسید و فعالیت خود را آغاز کرد.

استاد علی اکبر الهی خراسانی از ابتدای تأسیس تا موعد بازنشستگی یعنی ۱۳۹۴، ریاست این مجموعه علمی را بر عهده داشته و اداره عالمانه آن در طول این مدت، در کنار همت و تلاش محققان آن افتخارات فراوانی را آفریده است. ایشان هم اکنون عضو هیئت مدیره بنیاد است.

در حال حاضر، بنیاد پژوهشهای اسلامی به عنوان مرکزی علمی و پژوهشی و وابسته به شورای عالی فرهنگی آستان قدس رضوی، در ساختمانی به وسعت ۲۴ هزار و ۳۰۰ متر مربع با نظارت هیأت مدیره و با همکاری محققانی از حوزه و دانشگاه در قالب گروههای پژوهشی در راستای تحقق اهداف فرهنگی آستان قدس رضوی فعالیت دارد.

 

موضوع اصلی فعالیت‏های بنیاد، طبق اساسنامه عبارت است از:

  1. پژوهشهای علمی در جهت ترویج و نشر فرهنگ اسلامی از طریق تشکیل گروههای پژوهشی،
  2. جذب و بسیج محققان علاقه مند به همکاری، تشویق و توسعه فعالیتهای پژوهشی در حوزه و دانشگاه،
  3. تلاش در جهت تقویت توان علمی و آموزشی مؤسسات فرهنگی و مراکز آموزش عالی،
  4. گسترش هنرهای اسلامی و آشنایی با آن،
  5. تشکیل دوره های آموزشی به منظور تربیت پژوهشگران،
  6. برگزاری و تشکیل کنگره ها و کنفرانسهای مختلف علمی، انتشار آثار علمی و اسلامی، انتشار نشریات ادواری به زبانهای مختلف،
  7. حمایت از پژوهشگران و طرحهایی که در جهت اهداف بنیاد می باشد،
  8. ارتباط های علمی با سایر مراکز پژوهشی در داخل و خارج از کشور و هر اقدامی که برای تحقق اهداف بنیاد، لازم تشخیص داده شود.

 

بر مبنای این طرح کلی است که چارت تشکیلاتی این بنیاد نیز تبیین شده که بر اساس آن تعیین هیأت مدیره و مدیر عامل و همچنین خط مشی کلی بنیاد بر عهده آستان قدس رضوی است.

 

هیأت مدیره مرکب از اساتید حوزه و دانشگاه بوده و بررسی طرحهای پژوهشی و پیگیری لازم برای اجرای آنها، تنظیم بودجه و هزینه های کلی را بر عهده دارد.

مدیرعامل نیز که شورای پژوهش، روابط عمومی و مدیریت اداری و مالی را در زیرمجموعه خود دارد، اجرای طرحها و برنامه های هیأت مدیره و نظارت بر اجرای کارها را بر عهده دارد. معاونت اداری که ادارات حسابداری، امور عمومی و فروش زیرمجموعه آن هستند، انجام کلیه امور اداری و پرسنلی را زیرنظر داشته و معاونت پژوهشی با زیرمجموعه هایی چون گروه برنامه ریزی و کنترل پروژه، اداره خدمات نشر، کتابخانه، اداره خدمات رایانه و مدیریت گروه های پژوهشی نیز همان طور که از نامش پیداست، فعالیت های پژوهشی را سامان می دهد.

 

در کنار این ساختار منسجم، بنیاد پژوهش های اسلامی از نیروهای انسانی متخصصی برخوردار است که فعالیت های علمی زیرنظر بنیاد را به انجام می رسانند. در این مجموعه ۱۵۰ پژوهشگر، ۳۵ نیروی خدمات پژوهشگری و ۴۵ نیروی انسانی مربوط به امور مالی و فروش حضور دارند که در این میان ۸ درصد نیروها دارای مدرک اجتهاد یا دکتری، ۳۰ درصد کارشناسی ارشد یا معادل حوزوی آن، ۲۴ درصد دارای مدرک کارشناسی و ۲۷ درصد نیز کمتر از کارشناسی می باشند.

 

بدین ترتیب با نگاهی گذرا به سوابق بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی درخواهیم یافت که این نهاد علمی در طول نزدیک به ۳ دهه عمر خود، با درک درست مختصات زمانی و مکانی توانسته است نقشی غیرقابل انکار در پیشبرد معارف دینی داشته باشد و کارنامه ای موفق از جذب نخبگان بروز دهد. چنین است که می توان عملکرد این نهاد را به راستی «جلوه ای از دانایی محوری در مرکز ثقل فرهنگ اسلامی» نامید.

 

 

گروههای پژوهشی

بنیاد پژوهشها جهت تمرکز در فعالیت های تحقیقی و پژوهشی خود مبادرت به تعیین ۱۶ گروه پژوهشی کرده است که عبارتند از: کودک و نوجوان، تاریخ، اسلام، حدیث، قرآن، فقه و اصول، ترجمه عربی، تصحیح متون اسلامی، ترجمه زبانهای اروپایی، جغرافیای ممالک اسلامی، کتاب شناسی، کلام وفلسفه اسلامی، رجال وتراجم، دایره المعارف آستان قدس رضوی و خراسان‏شناسی؛ گفتنی است که در چشم انداز بنیاد، قرار است که این گروه ها به ۱۸ گروه و تعداد پژوهشگران به ۱۲۰ نفر افزایش یابد. همچنین در کنار این گروه ها این بنیاد، کار تولید مطلب برای انتشار مجله مشکوه را نیز برعهده دارد. مشکوه نشریه ای علمی و تحقیقی است که به نوعی ویترینی از خروجی های بنیاد محسوب می شود.

در ادامه این گزارش نگاهی داریم به این گروه های پژوهشی که هر یک فعالیت های بی نظیری برای ترویج و تعمیق فرهنگ اسلامی انجام داده اند:

 

گروه کودک و نوجوان در سال ۱۳۶۳ در راستای اهداف انقلاب اسلامی و جهت تولید کتابهای مناسب گروه های سنی کودک و نوجوان تأسیس شد. این گروه، تاکنون با انتشار ۱۰۴ عنوان کتاب (۵۴ عنوان تألیف و ۵۰ عنوان ترجمه) دارای افتخارات بسیاری در جشنواره های مختلف است.

آیا خورشید دوباره می آید، افسانه درخت خرما و بزی، انتظار، انگشت جادویی و… از جمله کتاب هایی هستند که در این گروه تدوین و آماده چاپ شده اند.

مدیرگروه کودک و نوجوان، علی اکبر بیواره است و مدیران سابق این گروه عبارت بوده اند از: محمدحسین پاکدامن و محمد طاهرچهارجویی. همچنین اعضای گروه، هم اینک شامل آقایان علی اکبر بیواره ، سیدمحمدباقر فاضل رضوی و محمدحسن پاکدامن می شود.

 

 

گروه تاریخ اسلام که آن هم در سال ۱۳۶۳ با هدف پیرایش و بیان تاریخ صحیح اسلام، به ویژه با تکیه بر شرح زندگی و شخصیت ائمه اطهار (ع) تأسیس شده است، دارای فعالیت های متعددی است. کارهای انجام شده در این گروه را می توان شامل آثار مطرحی چون: امام سجاد علیه السلام جمال نیایشگران، امام باقر علیه السلام جلوه امامت در افق دانش، امام رضا علیه السلام منادی توحید و امامت، پژوهشی پیرامون زارره و خاندان أَعیَن، نشانه های برجسته مشهد ( به زبان انگلیسی) ، چکاوک خونین، تحقیق «مناقب اهل البیت» و… دانست.

مدیرگروه در حال حاضر دکتر حیدررضا ضابط است و سیّد حسین رئیس السادات، هادی خاتمی، سیّد هاشم رسولی محلّاتی و احمد ترابی نیز از مدیران سابق گروه بوده اند.

در حال حاضر اعضای این گروه به این شرح به فعالیت مشغول اند: حیدررضا ضابط ، عباسعلی صدیقی نسب ، محمدرضا انصاری ، محمدعلی چنارانی ، حبیب الشمری ، محمد مروی و حبیب الله میرزایی .

 

گروه حدیث که از بدو تأسیس بنیاد پژوهش ها به فعالیت می پرداخته است، در سال ۱۳۶۴ با هدف اهتمام به امر حدیث شیعه و علوم وابسته به آن آغاز به کار کرده است، تاکنون آثار علمی مشهوری را تدوین کرده است:

۱- تحقیق «هدایه الاُمه اِلی أحکام الأئمه علیهم السلام» (خلاصه وسائل الشیعه) ۸ جلد

۲- تحقیق «قصص الأنبیاء» (قطب راوندی)

۳- تحقیق «صحیفه سجادیه»

۴- تألیف «لمحات من حیاه الامام الهادی علیه السلام»

۵- «آداب معاشرت از دیدگاه معصومین علیهم السلام» ترجمه کتاب «العشره» از کتاب وسائل الشیعه

۶- گرد آوری «الحِکَم من کلام امام أمیرالمؤمنین علی علیه السلام» (۲ جلد)

۷- تحقیق «الأربعین فی فضائل الإمام أمیرالمؤمنین علی علیه السلام»

۸- تألیف «سنن النبی(ص) » (۱۰ جلد)

۹- تحقیق «الأربعینات فی القرآن و الحدیث و التاریخ و الأدب»

 

مدیرگروه، اکنون حجت الاسلام محمد حسن زبری است اما مدیران سابق گروه را بزرگانی چون کاظم مدیر شانه چی شامل می شده اند. در حال حاضر اعضای گروه به این قرارند: عبدالحسین انصاری ، زین العابدین خراسانی دارابی، محمدحسن زبری ، محمدرضا سیبویه ، سیدعبدالحسین بهبهانی ، محمدعلی فارابی و مرتضی چلویی دارابی .

 

گروه قرآن، با هدف تحقیقات قرآنی در سال ۱۳۶۳ تأسیس شده است و البته هدف اولیه تأسیس آن، تلاش برای تألیف معجمی برای قرآن بوده است. این کتاب ارزشمند با عنوان “المعجم فی فقه لغه القرآن و سربلاغه” اکنون با گذشت سالها هنوز در حال تألیف است که در قالب ۲۰ مجلد و در ۸ جلد آماده چاپ می باشد. از دیگر کارهای انجام شده در این گروه نیز می توان به «نصوص فی علوم القرآن» (جلد اول) و تحقیق «قوارع القرآن» اشاره کرد. مدیرگروه قرآن، در حال حاضر محمد واعظ زاده خراسانی بوده و سیدعلی صباغ دارابی ، علیرضا غفرانی ، ابوالقاسم حسن پور، محمدجواد الحویزی ، حسین خاکشورخیراباد، سیدجواد سیدی ، محمدرضا نوری کوهبنانی، خضر فیض الله ، سیدحسین رضویان ، عبدالحمید عظیمی ، ابوالحسن ملکی ، محمد ملکوتی ، ناصر نجفی ، محمدحسن مومن زاده ، سیدعلی موسوی ، محمد واعظ زاده خراسانی، عبدالکریم رحیمی و قاسم نوری نیز ۱۸ عضو این گروه را شامل می شوند.

 

 

گروه فقه و اصول با هدف تصحیح کتب فقهی نیز در سال ۱۳۶۴ تأسیس و موفق به انجام کارهای بزرگی شده است که تدوین «الدروس الشرعیه» (۲ جلد) ، «منتهی المطلب» (۷ جلد) ، «مصباح المبتدی» و «هدایه المقتدی» از جمله آنهاست.

 

آخرین مدیرگروه فقه و اصول نیز استاد ارجمند حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر الهی خراسانی بوده است که با کمک ۱۲ عضو گروه به اقدامات متنوعی در راستای اهداف تأسیس گروه پرداخته است.

اعضای گروه عبارتند از: علی اکبر الهی خراسانی ، شکرالله اختری، علی اعتمادی نژاد، عباس جلالی نیا، نوروزعلی حاجی آبادی ، محمدحسن خزاعی، عادل بدری، محمدعلی ملکی، سیدطالب موسوی ، علی اصغر مولوی نسب ، سیدابوالحسن هاشمی تبار، علی نمازی .

 

 

گروه ترجمه عربی و اردو نیز در سال ۱۳۶۴ با هدف ترجمه متون از عربی و اردو به فارسی و بالعکس تأسیس شده و تاکنون بیش از ۷۰ عنوان و ۱۰۰ جلد کتاب تدوین کرده است که کتبی چون امامت در پرتو کتاب و سنت، کتاب در پویه تاریخ، اسلام و جهان معاصر و پژوهشی در جلوه های هنری داستانهای قرآن (۲ جلد) از این جمله اند.

مدیر این گروه، دکتر علی اسدی است و محمدرضا عطایی، عبدالعلی صاحبی و عباس عرب از اعضای سابق آن هستند. اعضای این گروه نیز عبارتند از حمیدرضا آژیر، حمیدرضا شیخی رشتخوار، حبیب الله روحانی ، موسی دانش و علی اسدی اصل .

 

 

گروه ترجمه زبانهای اروپایی نیز در کنار گروه ترجمه عربی و اردو با هدف ترجمه متون علمی و دینی از زبانهای اروپایی( آلمانی، انگلیسی، فرانسه) به فارسی، و آشنایی با دستاوردهای علمی پژوهشی غرب در سال ۱۳۶۳ تأسیس شد. این گروه تاکنون توانسته است در راستای فعالیت های بی وقفه خود، کتبی چون تاریخ کتابخانه های مساجد، مطالعاتی در اقتصاد اسلامی، مسلمانان افریقا، کتابخانه های عمومی و نیمه عمومی عربی در قرون وسطی و… را ترجمه و تدوین کند که مجموعاً بالغ بر ۷۵۰ عنوان کتاب می شود.

هم اکنون جواد قاسمی، مدیریت این گروه را برعهده داشته و محمدتقی منشی طوسی و احمد نمایی مدیران سابق این گروه بوده اند. اعضای گروه نیز عبارتند از: علی آخشینی ، محمدتقی اکبری ، سیدسعید ارجمندهاشمی ، محمد حسینی ابریشمی ، احمد رضوانی ، محمدرضا مصباحی ، جواد طهوریان ، اسدالله علوی ، سیدمحسن محسنیان ، عبدالله عظیمایی ، فرشته ناصری ، احمد نمایی ، محمدحسین نظری نژاد و جواد قاسمی.

 

گروه تصحیح متون اسلامی نیز چون دیگر از گروه های پژوهشی زیرنظر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی در سال ۱۳۶۳ با هدف احیای متون اسلامی و میراث گران بهای گذشتگان تأسیس شده است.

 

از جمله کارهای انجام شده در این گروه می توان به تألیف «نقد و تصحیح متون»، و «کتاب آرایی در تمدن اسلامی» و تصحیح «عدّه العقول و عمده المعقول فی ایضاح مبانی الأصول»، «عمده الکتاب و عده ذوی الألباب»، «معراج نامه»، «تذکره العلماء»، مجموعه رسائل خطی فارسی (۶ دفتر) و تصحیح «نور المشرقین» اشاره کرد.

مدیرگروه تصحیح متون اسلامی غلام رضا پرنده است که کار مدیریت را از نجیب مایل هروی تحویل گرفته بوده و اکنون با اعضای فرهیخته گروه که شامل سیدحمید سیدی ، منصور جغتایی و ابراهیم عرب پور می باشد، کار می کند.

 

گروه کتاب شناسی، در سال ۱۳۷۷ با هدف تهیه و تدوین کتاب شناسی های مورد نیاز تأسیس شده و یکی از کارهای عمده آن تاکنون تهیه فهرست کتابهای فارسی چاپی از آغاز تا سال ۱۳۷۰ (۴جلد) بوده است که با هدف جلوگیری از بازترجمه کتب صورت گرفت. در حال حاضر محسن ناجی مدیر این گروه بوده و اعضای گروه نیز شامل افرادی چون موسی الرضا باشتینی ، مهین فضائلی جوان ، عباس کیهان فر و محسن ناجی نصرآبادی یزد می باشند.

 

 

گروه جغرافیای ممالک اسلامی و هیئت و نجوم که در ابتدا (سال ۱۳۶۳) در قالب دو گروه مستقل جغرافیا و هیأت نجوم به کار می پرداخت، از سال ۱۳۸۱ با هدف بررسی جغرافیای سرزمینهای اسلامی و افزایش بهره وری، دو گروه یاد شده در قالب یک گروه پژوهشی به فعالیت مشغول می باشد.

از کارهای انجام شده در این گروه می توان به کتبی با عناوینی چون فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، مجموعه مقالات سمینار جغرافی (۳ جلد) ، راه ابریشم و فرهنگنامه تطبیقی جغرافیایی اشاره کرد.

همچنین ده ها عنوان کتاب دیگر نیز در این گروه، به مدیریت سیّد محمود گلابگیرنیک به چاپ رسیده است. مدیران سابق این گروه عبارت بوده اند از: محمدحسین پایلی یزدی، عباس سعیدی رضوانی، علی رضا چکنگی، ابراهیم زنگنه قاسم آبادی و محمدرحیم رهنما. همچنین برای آشنایی اجمالی با این گروه باید یادآور شد که نسرین احمدیان شالچی ، محمدرضا قصابیان، سیدمحمود گلابگیرنیک ، ابراهیم زنگنه ، محمدتقی عدالتی شعرباف ، سیدمحسن حسینی و محمود پسندیده، اعضای گروه جغرافیای ممالک اسلامی و هیأت نجوم را شامل می شوند.

 

 

گروه کلام وفلسفه اسلامی نیز با هدف احیای متون کلامی وفلسفی، تهیه وتدوین معاجم کلامی و فلسفی در سال ۱۳۶۷ تأسیس شده و تاکنون مبادرت به تدوین مجموعه های ارزشمند پژوهشی با عناوین زیر کرده است:

۱- معجم العناوین الکلامیه والفلسفیه

۲- شرح المصطلحات الکلامیه

۳- شرح المصطلحات الفلسفیه

۴- تحقیق وتصحیح «الحدود والفرق»

۵- تحقیق و تصحیح «تاریخ علم الکلام»

۶- تحقیق وتصحیح «کاشف الغمه فی معرفه الائمه»

۷- تحقیق وتصحیح «تفصیل النشأتین وتحصیل السعادتین»

۸- تحقیق وتصحیح «اسرار الامامه»

۹- تحقیق وتصحیح «شرح دعای عرفه»

گفتنی است که استاد علی بصری، مدیریت این گروه را برعهده داشته و این درحالیست که دکتر عبد العلی صاحبی پیش از این، عهده دار مسؤولیت یاد شده بوده است. اعضای گروه نیز عبارتند از: عین الله یدالهی محمد زارعی افین ، علی بصری ، محمد قائمی، علی اصغر شکوهی اورته چشمه ، عبدالعلی صاحبی و غلامعلی غلامعلی پور.

 

 

گروه رجال و تراجم نیز با اهدافی چون تدوین زندگی نامه بزرگان علوم ومعارف دینی وچهره های برجسته مدفون در مشهد اعم از عالمان دینی، ارباب قدرت وسیاست واهل هنر ، احیای متون کهن در زمینه رجال وتراجم ، تدوین تاریخ حوزه علمیه مشهد وحوزه های علمی شهرهای دیگر خراسان و تدوین انساب و زیست نامه امام زادگان ومعرفی مقابر اولیا در سال ۱۳۸۰ تأسیس شده که جلد نخست رجال ومشاهیر مدفون در حرم مطهر (مشاهیرعلما) را به چاپ رسانیده است. محمدمهدی فقیه محمدی جلالی که مدیریت این گروه را عهده دار می باشد، در کنار رجبعلی یحیایی به فعالیت در این گروه می پردازد.

 

 

گروه دایره المعارف آستان قدس رضوی، یکی دیگر از گروه های پژوهشی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی است که در سال ۱۳۷۵، هسته اولیه این گروه با تأسیس «مرکز خراسان شناسی» در آستان قدس رضوی شکل گرفت. این را نیز باید اضافه کرد که در آن مرکز، گروه امام رضا(ع) وآستان قدس با اهداف زیر تشکیل شد: الف) مستندسازی از عمق اعتقادات دوستداران حضرت امام رضا(ع) ب) پاسخ گویی به نیازهای اطلاعاتی و علمی، پیرامون زندگی آن حضرت وآستان قدس رضوی ج) برداشتن گامهای علمی و مؤثر در شیوه شناختن و شناساندن درست جلوه های مختلف فرهنگ اسلامی در پیوند با تشیع و آستان قدس رضوی، بر این اساس طرح «دایره المعارف آستان قدس رضوی» به صورت برنامه ای مصوب در زمره کارهای جاری گروه قرار گرفت و از سال ۱۳۷۶ کار مدخل گزینی از منابع، برای این دایره المعارف آغاز شد.

کارهای انجام شده در این گروه نیز به دو دسته کارهای تبویب وتدوین شده و کارهای دیگر دایره المعارف قابل تقسیم هستند که در نوع اول آن می توان به تدوین وتکثیر نامه شماره ۱ (الف تا لام) مصوب شورای علمی دایره المعارف اشاره کرد؛ این مدخل نامه به عنوان نخستین محصول این شورا به همراه معرف، برای هر مدخل در دسترس قرار گرفته است. تدوین مدخل شماره ۲ (م تا ی) در بردارنده مدخلهای پیشنهادی برای دایره المعارف آستان قدس، تدوین مدخل شماره ۳ (الف تا لام) شامل مدخلهای تازه شناسایی شده، تدوین وتکثیر «شیوه دایره المعارف» وارائه صورت مقدماتی آن در کارگاههای دانشنامه نگاری به منظور ارزشیابی کار، چاپ نشر خبرنامه شماره ۱۲ ویژه مسائل ومباحث مرتبط با دایره المعارف آستان قدس رضوی و انتشار صورت مقدماتی «بیست مقاله نمونه» دایره المعارف از میان مضامین مختلف مطرح در این دایره المعارف به منظور ارزیابی اهل فن اشاره کرد.

همچنین برای کارهای دایره المعارف نیز می توان اقداماتی از قبیل گزینش بیش از چهارهزار مدخل از منابع ومتون تاریخی مرتبط با آستان قدس رضوی، تهیه پرونده علمی برای بیش از چهارصد مدخل دایره المعارف. از این میان پرونده سازی برای بیش از یکصد سازمان آستان قدس با مکاتبه و دریافت اساسنامه ودیگر اطلاعات مورد نیاز از آنها و نهادهای ذی ربط به پایان رسیده است، تشکیل کارگاههای دانشنامه نگاری به منظور تربیت نیروی انسانی کارآمد برای نگارش مقاله دایره المعارفی، تشکیل نشست های تخصصی برای ارزیابی مقاله ها با حضور اعضای شورای علمی دایره المعارف ومشاوران دیگر، تشکیل هیأت ویراستاری دایره المعارف، برای بیست مقاله در چهارمحور شامل: ویرایش ادبی، ویرایش بافتاری، ویرایش زبانی و ویرایش جامع، رایزنی وتشکیل نشستهای تخصصی در حوزه مسائل مرتبط با دانشنامه نگاری با مشاور علمی دایره المعارف آقای عبدالحسین آذرنگ، تصویب آیین نامه ها وضوابط مدخل گزینی و نگارش و ویراستاری دایره المعارف در شورای پژوهشی وهیأت مدیره مرکز خراسان شناسی را برشمرد. مدیر این گروه احمد نمایی است و اعضای آن عبارت هستند از محمد فرح زاد، علی اخوان مهدوی ، حسن خانی و سعید خومحمدی خیرآبادی .

اخیراً نخستین جلد دائره المعارف آستان قدس رضوی با چاپی فاخر به چاپ رسید.

 

گروه خراسان‏ شناسی هم، در حالی اکنون به فعالیت های گوناگون پژوهشی می پردازد که دارای سابقه ای نه چندان طولانی است؛ چراکه این گروه قبل از پیوستن به بنیاد پژوهشهای اسلامی (در ۱۳۸۰) به عنوان مرکز پژوهشی با هدف انجام پژوهشهای بنیادی و علمی و به منظور شناسایی میراث فرهنگی، تاریخی، ادبی و هنری خراسان بزرگ و دیگر مردم خراسان و آسیای مرکزی، به پیشنهاد جمعی از دانشوران خراسان و با فرمان مقام معظم رهبری، در سال ۱۳۷۵ در شهر مشهد تشکیل شد. این مرکز پژوهشی با جلب همکاری های تحقیقاتی و فرهنگی دانشمندان خراسان‏شناسی در داخل و خارج کشور، به انجام تحقیقات و اجرای پروژه‏های علمی مبادرت ورزیده و یافته‏های علمی و پژوهشی گروه های دهگانه خود را در قالب کتاب، نشریه و گزارش طرحهای پژوهشی ارائه ‏کرد، به ‏طوری که تا کنون موفق به چاپ چند عنوان کتاب، چندین شماره فصلنامه خراسان پژوهی و چندین شماره خبرنامه منتشر کرده و چندین کتاب در دست انتشار و چندین طرح پژوهشی در دست اجرا دارد. ضمن آنکه با برگزاری همایش‏های علمی و پژوهشی و تأسیس مراکز شهرشناسی در شهرهای خراسان، با دانشوران و پژوهشگران ارتباط مستمر داشته و ماحصل یافته‏ها و نتایج تحقیقات علمی خود را در معرض استفاده دانشوران، دانشجویان و دیگر دانش‏ پژوهان قرار داده است.

این گروه تاکنون کتب مختلفی چون «دیوان کتاب ترشیزی» و «سمرقندیان چه می گویند» را منتشر ساخته و فعالیت های ارزشمند دیگری را نیز در دست اجرا دارد. دکتر احمد نمایی، مدیریت این گروه را برعهده داشته و اعضای گروه نیز از این قرارند: حسن آرام و رضا نقدی.

 

گروه تصحیح متون اسلامی نیز همزمان با تأسیس بنیاد در سال ۱۳۶۳ با هدف شناسایی، نقد، تصحیح و عرضه نسخ خطی که در دسترس عموم پژوهشگران نیست آغاز به کار کرد.

 

گروه مجله مشکوه با هدف انتشار یک نشریه تخصصی، شکل مستقلی به خود گرفته است. فصلنامه علمی ـ ترویجی مشکوه به صاحب امتیازی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی از سال ۱۳۶۱ به منظور نشر علوم اسلامی و معارف اهل بیت و ارتقای سطح فرهنگی ـ علمی جامعه منتشر می شود. بنیاد به عنوان مرکزی علمی ـ تحقیقی با داشتن محققان و مترجمان توانمند در گروههای مختلف پژوهشی ، برای نیل به اهداف مصوب در اساسنامه خود و بازتاب گوشه ای از دستاوردهای علمی گروهها، همچنین ارتباط فرهنگی با دیگر مؤسسات پژوهشی ، نیازمند انتشار مجله ای بود که این اهداف را پاسخگو باشد.

نام مشکوه از آیه ۳۵ سوره نور ـ الله نور السموات والارض مثل نوره کمشکو’ه ـ اقتباس شده و به معنای «چراغدان » است . انتشار مجله از سال ۱۳۶۱ با مدیر مسؤولی علاءالدین حجازی آغاز شده ، تا ۱۳۶۵ ادامه می یابد. سپس آیت الله محمّد واعظ زاده خراسانی از سال (۷۷-۱۳۶۵) به مدت دوازده سال مدیر مسؤولی مجله را به عهده می گیرد. حیات علمی فصلنامه از سال ۱۳۷۸ به بعد با مدیر مسؤولی دکتر محمّد مهدی رکنی یزدی همچنان ادامه دارد.

مشکوه در سال ۱۳۷۴ از سوی کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور به رتبه «علمی ـ ترویجی » نایل آمده است . نظر به مصوبات این کمیسیون ، مبنی بر تخصصی و محدود شدن دامنه فعالیت مجله های علمی ، این فصلنامه از بهار ۱۳۸۱ دو گرایش «قرآن و حدیث » و «تاریخ و فرهنگ اسلامی » را برگزیده است و از آثار پژوهشی فرهیختگان ، تنها در این دو گرایش مقاله می پذیرد.

در مورد ویژگیهای ساختاری نشریه نیز باید گفت که مشکوه زیر نظر هیأت تحریریه ای متشکل از مدیر مسؤول ، رئیس هیأت مدیره و مدیر عامل بنیاد پژوهشهای اسلامی و چهار تن از اساتید حوزه و دانشگاه خارج از بنیاد اداره می شود. انتخاب اعضای هیأت تحریریه و یا هرگونه تغییری در ترکیب اعضا با پیشنهاد مدیر مسؤول وتصویب هیأت مدیر بنیاد می باشد. مشکوه به صورت فصلنامه با حدود یکصد و پنجاه صفحه در قطع وزیری و جلد رنگی منتشر می شود. زبان اصلی مجله فارسی است و چکیده مقالات به انگلیسی در پایان می آید.طلاب ، دانشجویان و پژوهشگران حوزه علوم انسانی مخاطبان اصلی مجله هستند.

شمارگان مجله در حال حاضر ۱۵۰۰ نسخه است و هزینه چاپ و انتشار آن ـ از جمله حق الزحمه نگارش ، ارزیابی و ویرایش مقاله ها ـ جزئی از کل هزینه های بنیاد است که از محل درآمدآستان قدس رضوی ، پس از تصویب هیأت مدیره تأمین می شود.

مشکوه از ابتدای بهار ۱۳۸۴ بیش از ۹۰۰ مقاله در حوزه علوم اسلامی به ویژه «قرآن و حدیث » در ۸۵ شماره منتشر کرده است . دامنه فعالیت این نشریه تا قبل از سال ۱۳۸۱ ـ که تنها به دو گرایش «قرآن و حدیث » و«تاریخ و فرهنگ اسلامی » ملزم گردید ـ گسترده بود و شامل اکثر مباحث علوم اسلامی می شد.چنان که این مطلب در فهرست موضوعی مقالات هفتاد شماره مشکوه که در شماره هفتاد ـ بهار۱۳۸۰ ـ آمده ، مشهود است . در این فهرست بیش از هفتصد مقاله در زمینه های مختلف علوم اسلامی در ۲۴ عنوان مرتب شده است .

 

شایان ذکر است که گروه های «اقتصاد» و «نهج البلاغه» نیز در چارچوب گروه های پژوهشی بنیاد فعالیت دارند که هر یک توانسته اند منشأ تحقیقات علمی-پژوهشی فراوانی شوند.

 

 

فهرست موضوعی کتابهای بنیاد

یکی دیگر از نکات مهم در پرونده بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، تهیه و تدوین کتب در موضوعات مختلف است که با هدف احیای ارزشهای اسلامی و ترویج وحدت دینی سهم قابل توجهی از فعالیت ها را به خود اختصاص می دهد. در کنار این امور، برپایی و شرکت در نمایشگاه های کتاب نیز صورت می پذیرد و بدین ترتیب تاکنون این بنیاد توانسته است نزدیک به یک هزار عنوان کتاب در باب موضوعات مختلف را تدوین کند.

 

 

بنیاد پژوهش ها در راستای ارائه خدمات به پژوهشگران و محققین، دارای “کتابخانه مرجع” با ۱۶۷۰۰ عنوان کتاب فارسی و عربی و ۳۲۰۰ عنوان کتاب لاتین و ۱۴۵ عنوان از مجلات فارسی، ۱۱ عنوان مجله عربی و ۹ عنوان از نشریات لاتین، ۱۱۹ عنوان کلیات، ۵۳ عنوان فرهنگها و دایره المعارف و ۲۹۷ عنوان واژه نامه می باشد که دارای قدمتی ۲۶ ساله است. همچنین ایجاد شبکه داخلی، میان گروه های آموزشی و فعال نمودن وب سایت بنیاد از دیگر خدمات ارائه شده به پژوهشگران است.

همچنین باید گفت که بنیاد پژوهش ها تاکنون موفقیت های چشمگیری در عرصه های مختلف داشته است که انتشار ۵۲۶ عنوان کتاب در ۸۲۸ جلد، تا پایان سال ۱۳۷۸، ۲۸عنوان کتاب موفق به دریافت عناوین کتاب سال جمهوری اسلامی، اثر برگزیده در محافل دانشگاهی نمایشگاههای قرآن، هفته کتاب، جشنواره کتاب کودک، جشنواره فردوسی و … بخشی از این موفقیت ها می باشد.

 

همچنین یکی دیگر از راه های ارائه مباحث علمی و پژوهشی که در دستورکار بنیاد قرار داشته و دارد، برپایی سمینارها و کنگره های علمی است که در این زمینه سوابق درخشانی وجود دارد:

سمینار بین‏ المللی جغرافیای کشورهای اسلامی ۱۶ تا ۲۰ اردیبهشت سال (۱۳۶۴) ، سمینار بین‏ المللی مهاجرتهای روستایی (۱۳۶۵) ، نخستین مجمع بررسیهای اقتصادی اسلامی ۱۵ تا ۱۸ شهریور (۱۳۶۷) ، دومین مجمع بررسیهای اقتصادی اسلامی ۱۵ تا ۱۸ شهریور (۱۳۶۹) ، سمینار بین‏ المللی جاده ابریشم (با همکاری یونسکو) ۲ تا ۴ شهریور (۱۳۶۹) ، کنگره کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی ۲۱ تا ۲۳ شهریور (۱۳۷۴) ، همایش امام علی(ع) الغدیر، وحدت اسلامی ۲۷ بهمن (۱۳۷۹) ، برنامه‏ریزی برای برگزاری کنگره وقف.

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *